"Ως άνδρας και ως Ρωμαίος" 1

Μάρκος Αυρήλιος,  "Τα εις εαυτόν"
(γραμμένα κοντά στον ποταμό Γρανούα, στα μέρη των Κουάδων)
-  Από το ΒΙΒΛΙΟΝ Β΄  

I. Από νωρίς το πρωί να λες μέσα σου: σήμερα θα συναντηθώ με τον πολυάσχολο, με τον αχάριστο, με τον αλαζόνα, τον δολερό, τον φθονερό, τον ακοινώνητο.
Τους συμβαίνει να είναι έτσι, επειδή αγνοούν το αγαθό και το κακό.
Εμένα όμως, που στοχάστηκα τη φύση του αγαθού κι είδα την ομορφιά του, και τη φύση του κακού κι είδα την ασχήμια του, και τη φύση του ανθρώπου που σφάλλει, κι είδα ότι είναι συγγενής μου, όχι από το ίδιο αίμα ή σπέρμα, αλ­λά από τον ίδιο Νου, και ότι έχει τη θέση του μέσα στο θείο έργο, εμένα δεν μπορεί να με βλάψει κανείς από τους παραπάνω, γιατί κανείς τους δεν μπορεί να με εμπλέξει στην αισχρότητα.

Επίσης δεν μπορώ να οργίζομαι μ’ ένα συγγενικό μου πρόσωπο και να το μισώ. 

Γεννηθήκαμε για να συνεργαζόμαστε μεταξύ μας, όπως τα πόδια, τα χέρια, τα βλέφαρα, όπως η πάνω και κάτω σειρά των δοντιών.
Το να κάνουμε αντίπραξη ο ένας στον άλλο, είναι παρά φύσιν.
Και η αγανάκτηση και η αποστροφή αποτελούν αντίπραξη.

2. Ό ,τι και να ’ναι αυτό που είμαι: λίγες σάρκες, λίγη πνοή και το ηγεμονικόν.
Τις σάρκες περιφρόνησέ τες: αίμα βρώμικο είναι, κοκαλάκια και ένα πλέγμα από νεύρα, φλέβες κι αρτηρίες.
Δες και τι σόι πραματάκι είναι κι η ανάσα σου: σκέτος αέρας και πάντα διαφορετικός- μια τον βγάζεις προς τα έξω, μια την ξαναρουφάς.

Και τρίτο, το ηγεμονικόν...
Παράτα τα βιβλία- μη σε αποσπούν άλλο, δεν σου επιτρέπεται.
Σαν να ζυγώνει ο θάνατός σου, βάλε με τον νου σου πως γέρασες πια·
μην το αφήνεις άλλο υποδουλωμένο- να μην το ορί­ζουν σαν νευρόσπαστο οι ορμές σου οι ακοινώνητες, να μην αγανακτεί με τη μοίρα και με το παρόν, να μη στραβοκοιτάζει το μέλλον.

3. Όσα είναι έργα των θεών, είναι πλήρη προνοίας.
Όσο για τα τυχαία συμβάντα, δεν είναι ανεξάρτητα από την Φύση, παρά εί­ναι συνυφασμένα και διαπλεγμένα με τα όσα διοικεί η πρόνοια.
Όλα από κει απορρέουν- και ενυπάρχει σ’ αυτά η αναγκαιότητα και ό,τι είναι προς το συμφέρον του σύμπαντος κόσμου, μέρος του οποίου είσαι κι εσύ.
Και για κάθε επιμέρους κομμάτι της φύσης, καλό είναι ό,τι φέρει η Φύση του σύμπαντος κόσμου κι ό,τι την συντη­ρεί.
Και τον κόσμο συντηρούν οι μεταβολές των στοιχείων, αλλά και των σύνθετων σωμάτων.
Αυτά να σου είναι αρκετά· έχε τα για θεωρητικές αρχές, πάντα.
Κι άσε τη δίψα για τα βιβλία, για να μη πεθάνεις βαρυγκωμώντας, μα αληθινά καλοδιάθετος και από τα βάθη της καρδιάς σου ευγνώμων στους θεούς.

4. Θυμήσου πόσον καιρό τα αναβάλλεις αυτά, και πόσες φορές σου έδωσαν προθεσμίες οι θεοί και συ δεν τις χρησιμοποίησες.
Όμως πρέπει πια να αντιληφθείς τίνος κόσμου είσαι κομμάτι, και τίνος κυβερνήτη του κόσμου απόρροια είναι η υπόστασή σου· και πως ο χρόνος σου έχει ένα όριο, κι αν δεν τον χειριστείς, έτσι ώστε να διώξεις τα σύννεφα, ο χρόνος θα φύγει και θα χαθεί και θα χαθείς κι εσύ, χωρίς να σου ξαναδοθεί καμία δυνατότητα.

5. Την κάθε σου στιγμή ρωμαλέος, ως άνδρας και ως Ρωμαίος, φρόντιζε αυτό που περνά από το χέρι σου, με ανεπιτήδευτη σεμνότητα, με φιλοστοργία, ελευθεροφροσύνη και αίσθημα δικαίου, διασφαλίζοντας την αποδέσμευσή σου από κάθε άλλη εξωτερική εικόνα.
Και θα την διασφαλίσεις, αν κάθε σου πράξη την κάνεις σα να ήταν η τελευταία της ζωής σου· απαλλαγμένη από κάθε απερισκεψία και εμπάθεια ενάντια στις λογικές κρίσεις, από κάθε υποκρισία, φιλαυτία και δυσφορία γι’ αυτά που σου έλαχαν από τη μοίρα.

6. Ατιμάζεις, ατιμάζεις τον εαυτό σου, ψυχή- και δεν θα σου μεί­νει πια καιρός να τον τιμήσεις. Μια στιγμή μοναχά κρατά η ζωή του καθενός, κι η δική σου σχεδόν πέρασε κιόλας, κι εσύ δεν σέβεσαι τον εαυτό σου, παρά αποθέτεις την καλή σου μοίρα στις ψυχές των άλλων.

7. Σου τραβά την προσοχή κάτι που έρχεται απ’ έξω;
Δίνε στον εαυτό σου την άνεση να μάθει και κάτι καινούργιο και καλό, και μη παρασύρεσαι εδώ κι εκεί.
Ήδη πρέπει να φυλάγεσαι από κείνο το άλλο είδος περιπλάνησης- γιατί σαχλαμαρίζουν και με πράξεις, όσοι απόκαμαν απ’ τη ζωή χωρίς να έχουν βάλει έναν σκοπό, στον ο­ποίο να στρέφουν την κάθε τους ενόρμηση και σκέψη, μια για πά­ντα.

8. Δύσκολα θα δεις κάποιον να δυστυχεί επειδή δεν ξέρει τι γίνεται μες στην ψυχή του άλλου· όμως εκείνοι που δεν παρακολουθούν της δικής τους ψυχής τις κινήσεις, δεν μπορεί παρά να δυστυχήσουν.

9. Αυτό να αναλογίζεσαι πάντα: ποια είναι η Φύση του παντός και ποια η δική μου φύση, και πώς σχετίζεται η μια με την άλλη και ποιο μέρος ποιου συνόλου είναι η δική μου· και πως κανείς δεν σ’ εμποδίζει να κάνεις και να λες ό,τι είναι σύμφωνο με τη Φύση, της οποίας είσαι μέρος.

10. Με λόγο φιλοσοφικό ο Θεόφραστος, συγκρίνοντας τα σφάλματα μεταξύ τους -και με τρόπο απλό, έτσι που να διευκολύνει τον καθένα να κάνει τέτοιου είδους συγκρίσεις, ισχυρίζεται ότι τα σφάλματα που οφείλονται στην επιθυμία είναι βαρύτερα από τα σφάλματα που οφείλονται σε θυμό.

Γιατί ο θυμωμένος προφανώς, όταν στρέφει τα νώτα του στη λογική το κάνει με κάποιο πόνο και με κρυφούς ενδοιασμούς. Ενώ αυτός που σφάλλει από επιθυμία, νικημένος καθώς είναι από την ηδονή, δείχνει πιο ακόλαστος και θη­λυπρεπής.
Σωστά λοιπόν, και με τρόπο αντάξιο της φιλοσοφίας, εί­πε ο Θεόφραστος ότι το σφάλμα που διαπράττεται με ευχαρίστηση, αρμόζει να το καταδικάζουμε πιο αυστηρά από ό,τι το σφάλμα που διαπράττεται με λύπη.
Γενικά, ως ήδη αδικημένος και στενοχωρημένος, ο ένας αναγκαστικά θα νιώσει θυμό, ενώ ο άλλος από μόνος του κατευθύνεται προς την αδικία, παρασυρμένος από την επιθυμία του. 

pep.uoi – [2fA]

Share